ศูนย์ศึกษาการพัฒนา
อันเนื่องมาจากพระราชดำริ

“…อีกเรื่องหนึ่งที่คิดว่าน่าสนใจที่เกี่ยวกับป่าไม้โดยที่อาจไม่มีใครนึกโยงถึงคือเรื่อง ศูนย์ศึกษาการพัฒนาที่มีอยู่ 6 ศูนย์ ที่อยู่ในสภาพภูมิศาสตร์แตกต่างกัน และเป็นที่ที่หน่วยงานราชการ องค์กรเอกชน และคนทั่วไปเข้ามาช่วยกัน เอาพื้นที่เป็นหลัก แล้วศึกษาแบบบูรณาการ ใช้วิชาการหลาย ๆ สาขา ไม่ใช่ว่าตรงนี้ป่าไม้ประมงห้ามเข้า ปศุสัตว์ห้ามเข้า เอาพื้นที่เป็นหลัก และทุกคนก็ร่วมกันเอาวิชาการของตัวเองมาช่วยทำให้สิ่งนั้นมีค่าขึ้นมาอย่างไร แล้วนำไปส่งเสริมให้เกษตรกรปฏิบัติให้เป็นประโยชน์อย่างแท้จริง…”

“..ให้ศูนย์ศึกษาการพัฒนาฯ ทำหน้าที่เสมือนพิพิธภัณฑ์ธรรมชาติที่มีชีวิตหรืออีกนัยหนึ่งเป็นสรุปผลการพัฒนาที่ประชาชนจะเข้าไปเรียนรู้และนำไปปฏิบัติได้..”

ปลูกป่าสามอย่าง
ประโยชน์สี่อย่าง

“…ใน พ.ศ. 2525 มีพระราชดำริให้ จัดตั้งศูนย์ศึกษาการพัฒนาห้วยฮ่องไคร้ ตรงนั้นได้ยินคำว่า ป่าสามอย่าง ประโยชน์สี่อย่าง ตอนนี้ก็พูดกันทั่ว ๆ ไป คือนอกจากปลูกไม้พื้นเมืองแล้ว ไม้พื้นเมืองบางทีโตช้า มีพระราชดำริให้ปลูกไม้สำหรับก่อสร้างทำบ้านเรือนและใช้สอย เช่น ไม้ไผ่ ไม้สน ไม้ยาง หวาย ไม้แดง ปลูกไม้กินผล เช่น กล้วย มะม่วง มะละกอ ขนุน ฝรั่ง มะพร้าว ตาล สะเดา แค มะไฟ มะขามป้อม ไม้ใช้ฟืน เช่น ขี้เหล็ก แล้วก็ไม้อื่นทั่ว ๆ ไป ประโยชน์อย่างที่สี่คือ ช่วยชะลอน้ำ ป้องกันดินถล่มโดยเฉพาะอย่างยิ่งไม้พื้นเมืองที่มีระบบรากเหมาะสมกับสภาพที่ดินในที่นั้น…”

ป่าพรุ

“…การศึกษาพื้นที่ป่าพรุเริ่มต้นตั้งแต่ปี 2516 ในการทำงานพัฒนาหรืองานอนุรักษ์ใด ๆ ก็ตาม จะเห็นว่า พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงใช้เวลา ไม่ใช่เข้าไปแล้วทำเลย ต้องไปศึกษา อย่างไปอยู่นราธิวาส เสด็จออกทุกวันตั้งแต่เช้าจนค่ำจนดึก ไปดูแทบจะว่าปูพรมทุกหมู่บ้าน ทรงขับรถไปเองแล้วก็ไปดู…”

พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวมีพระราชดำรัสถึงป่าพรุว่า

“…ป่าพรุเป็นพื้นที่สำคัญต่อความอยู่ดีกินดีของราษฎรรอบพื้นที่พรุ อีกทั้งยังเป็นอ่างเก็บน้ำธรรมชาติที่ชะลอการไหลบ่าของน้ำจากเทือกเขาต่าง ๆ ก่อนระบายลงสู่ทะเล…”

ปลูกป่าโดยไม่ต้องปลูก

“…การสร้างป่า  นอกจากเอากล้าไม้มาปลูกแล้ว ยังมีที่เขาเรียกว่า ปลูกป่าโดยไม่ต้องปลูก ปลูกป่าโดยไม่รังแกป่า บริเวณที่มีป่าไม้เลื่อนลอย ตัดไม้ไม่หมด มีผลของต้นไม้ตกลงมาไหลตามน้ำ เกิดมาเป็นป่า จะได้ไม่ต้องตัดซ้ำตัดซาก ต้นใหม่จะเกิดขึ้นเองไม่ต้องปลูก โดยเฉพาะอย่างยิ่งต้นไม้ที่อยู่ในที่สูง เมล็ดลงมาใหม่ที่ต่ำลง…”

“…ถ้าเลือกได้ที่เหมาะสมแล้ว ก็ทิ้งป่านั้นไว้ตรงนั้น ไม่ต้องไปทำอะไรเลย ป่าจะเจริญเติบโตขึ้นมาเป็นป่าสมบูรณ์ โดยไม่ต้องไปปลูกสักต้นเดียว…”